Hoogbegaafdheid: leerhonger (deel 2) – geloofsopvoeding

Een enorme leerhonger: vanalles willen weten, razendsnel kunnen denken, energie krijgen door te analyseren. Typische kenmerken van een hoogbegaafd persoon. In navolging op de blog Leerhonger volgt vandaag een blog toegespitst op de geloofsopvoeding. Wat betekent de enorme leerhonger van hoogbegaafde kinderen voor de geloofsopvoeding thuis en in de kerk?

Groei door denken
Hoogbegaafde kinderen groeien door te denken. Zoals ik gisteren schreef: “Beredeneren en analyseren is voor hoogbegaafde kinderen een manier om de wereld eigen te maken en een wereldbeeld te vormen.”

In de kerk willen we graag gezamenlijk groeien in geloof. Ook thuis willen wij, onder andere door onze gezinsmomenten geloofsopvoeding handen en voeten geven. Maar wat als ‘leren’ dé manier is waarop je groeit in geloof? Is daar plek voor? Mag een kind, thuis en in de kerk, eindeloze vragen stellen over God? Of over waarom we het doen zoals we het doen in de kerk? Is er ruimte voor vragen waar je zelf geen antwoord op hebt, voor zoeken? Mogen intellectuele vragen gesteld worden, of is daar angst voor? Subtieler misschien: wordt er een enorme kloof geschapen tussen hart en verstand, en wordt geloof enkel afgeschilderd als een zaak van het hart? Wat doet dat met hoogbegaafden in de kerk?

Uitdaging…
Hoogbegaafden hebben, mijns inziens, uitdaging nodig in de diepte én in de breedte. In de diepte: om echt léérmomenten te hebben waarin er nieuwe kennis opgedaan wordt. In de breedte: om nieuwe terreinen te ontdekken en nieuwe dingen uit te proberen. Hieronder volgen wat tips om deze uitdaging in de diepte en in de breedte vorm te geven als het gaat om geloofsopvoeding.

…in de diepte
Kinderwerk in de kerk: prachtig dat het bestaat. Ik ben vol lof voor iedereen die zich hier met hart en ziel voor in zet. Tegelijk is de praktijk bij de crèche of zondagsschool vaak dat er een verhaal verteld wordt, en daarna een kleurplaat of een knutsel gemaakt wordt. Afgezien dat dit leuk kan zijn, zal een hoogbegaafd kind hierdoor niet direct groeien in geloof. Een aantal tips

Jonge kinderen

• Voor hoogbegaafde kinderen kan het heerlijk zijn als er na het verhaal eens een vraag gesteld wordt. Niet per se een eenvoudige feitelijke vraag, maar een ‘doordenk-vraag’. Bijvoorbeeld: “Wat zie je in dit verhaal allemaal van God?” En laat ze dan maar brainstormen – als jij en de hele groep al lang uitgedacht zijn, heeft het hoogbegaafde kind misschien nog wel verrassend nieuwe inzichten waardoor de hele groep God beter kan leren kennen!
• Betrek hoogbegaafde kinderen erbij, door ze vragen te stellen en verantwoordelijkheid te geven. Bijvoorbeeld: bij het invullen van de aanwezigheidslijst zou ik kunnen indenken dat gevraagd wordt: “Elianne, wil jij even tellen hoeveel kindjes er vandaag zijn, en het cijfer op dit papier opschrijven?” Of, bij iets oudere kinderen: “Schrijf jij de namen van de kinderen die er zijn op de lijst?” Terwijl het kindje deze taak uitvoert, kun jij gewoon verder gaan met je programma, en zal niemand van de andere kinderen het erg vinden dat je differentieert.
• Biedt ruimte om vragen te stellen. Je hoeft echt niet alle antwoorden te hebben. Sterker nog: je kunt de verantwoordelijkheid terugleggen bij het hoogbegaafde kind: “Ik weet het antwoord op jouw vraag niet; zou jij het willen uitzoeken en het mij volgende week komen vertellen zodat ik er ook van kan leren?” Onthoud dan wel dat het hoogbegaafde kind dat ook daadwerkelijk zal dóén en tevens verwacht dat jij nog weet dat jullie hierover zouden praten.
• Stel grenzen. Soms kan een hoogbegaafd kind eindeloos vragen blijven stellen. Leg dan even kort uit dat je hier graag over door praat, maar dat dat nu even niet kan in de groep. Doe een (concreet!) voorstel over een later moment waarop jullie er wél over door kunnen praten.

Oudere kinderen
Voor oudere kinderen gelden bovenstaande punten uiteraard ook, indien van toepassing. Daarnaast nog de volgende suggesties

• Geef een aantal preekvragen mee, waarin ze uitgedaagd worden op een reflectieve manier mee te denken. Bespreek deze vragen uiteraard thuis verder door! Bijvoorbeeld:
  • Wat vind je mooi van wat de voorganger zegt?
  • Waarover zou je wel eens met hem/haar door willen praten?
  • Welk onderwerp ga je thuis nog verder uitzoeken?
  • Waarover heb je je twijfels, van wat gezegd is?
  • Als je zelf een preek zou houden over het thema / de Bijbeltekst van vandaag, welke 3 punten zou je dan noemen, en welke Bijbelteksten zou je kiezen?
• Geef ze verantwoordelijkheid. Laat ze bijvoorbeeld geregeld meedenken over hoe een samenkomst eruit ziet: als jij kon kiezen, wat zou jij dan wel eens willen doen? Hoe zou ‘jouw zondagsschool-moment’ er uit zien? Hoe zou een kerkdienst eruit zien als je die helemaal zelf vorm mag geven?
• Zorg dat een hoogbegaafd kind minstens één persoon in de kerk heeft waar hij/zij geregeld mee kan praten en denken. Vanuit mijn eigen ervaring weet ik nog dat ik bij catechisatie letterlijk ‘de tijd uit zat’. Maar de enkele keer dat ik persoonlijk op gesprek kwam bij de dominee daarentegen, dat heb ik heel erg gewaardeerd. Daar was ruimte om te delen en te denken.

Uitdaging in de breedte
Naast uitdaging in de diepte, kan ook het bieden van uitdaging in de breedte een uitkomst zijn om de leerhonger van hoogbegaafde kinderen te stillen. Ook hiervoor een aantal tips

• Biedt diversiteit. In onze gezinsmomenten proberen we expres niet elke keer te gaan knutselen of kleuren. Ik wil hier graag nog meer diversiteit in zoeken, maar nu doen we afwisselend een knutsel, een spel, een opdracht of doe-activiteit, etc. Dit kan ook prima in de zondagsschool / kindernevendienst. Speel eens een spel als verwerking van het verhaal, maak een toneelstuk van het verhaal en speel dat met elkaar na, houd een quiz. Variatie genoeg te bedenken.
• Laat hoogbegaafde kinderen kennismaken met grote christelijke denkers, door middel van boeken of films. Deze denkers kunnen als voorbeelden fungeren, en een spiegel zijn voor hun eigen geloofsleven.
• Ga op ontdekkingstocht in de rijke christelijke traditie; laat hoogbegaafde kinderen andere kerkelijke stromingen ontdekken, en daarop reflecteren.
• Laat hoogbegaafde kinderen kennismaken met een veelheid aan taken in de gemeente. Laat ze, afhankelijk van welke ruimte daarvoor is binnen de kerkelijke stroming waar je toe behoort, muziek maken, Bijbelteksten voordragen, de beamer of het mengpaneel bedienen, de website / nieuwsbrief / facebook-account onderhouden, etc. Creëer betrokkenheid door verantwoordelijkheid.

Tot slot
Dit is een lange blog geworden over de leerhonger van hoogbegaafde kinderen in het kader van geloofsopvoeding. Ik heb geprobeerd een aantal handreikingen en tips te geven. Tegelijkertijd ben ik me er van bewust dat dit de ménselijke kant van de zaak is. Niet onbelangrijk – heel erg belangrijk zelfs. Maar groei in geloof is ten diepste geen menselijke inspanning. Het is een geschenk door Gods Geest. Ik kan dan ook niet anders dan deze blog afsluiten met te zeggen dat het bij geloofsgroei van hoogbegaafde kinderen eerst en vooral mag gaan om voor hen te bidden om dit geloofsgeschenk, waar wij – met onze menselijke handen – ons vervolgens tot het uiterste voor mogen inspannen.